آیا عهد جدید تصویری دقیقی از اتفاقات زندگی عیسی به ما می‌دهد؟

در حالی که ما میدانیم کتاب مقدس کتابی است که عملاً درطول تاریخ تمدن غرب از هر نوشته دیگری در حیات و شکل گیری آن تمدن موثر تر بوده است و امروزه میلیون ها نفر در سرتا سر جهان این متون را مقدس تلقی میکنند، و در پرستش های خود از آنها بهره می برند اما نباید فراموش کنیم که عهد جدید کتابی است که توسط انسان‌ها نوشته شده است و در عین حالی که پیام خدا رو برای انسان گنهکار به همراه دارد اما دارای تفاوت های بسیاری نیز می باشد. چندی پیش در یک مشارکت مسیحی بودم که شخصی که شبان آنجا بود دفاعیه ای از عاری بودن کتاب مقدس از خطا را به عده ای تعلیم میداد، که برایم بسیار عجیب بود که شخصی که شبان کلیسا است و احتمالاً می باید مطالعه ای داشته باشد( که امیدوارم این چنین باشد)  با حرارت اعلام می‌کرد که کتاب مقدس از هیچ لحاظی داری خطا و اشتباه نیست و کسانی که به کلام خدا چنین نگاهی دارند هرگز کتاب مقدس را نخوانده اند. در این مقاله سعی دارم با استفاده از آیات خودِ عهد جدید نشان دهم که چنین برداشتی از کتاب مقدس نه تنها غلط می باشد بلکه می تواند عواقب بدی نیز برای افراد داشته باشد.

برای نمونه به چند نمونه از روایت های عهد جدید نگاه می‌کنیم ،اجازه دهید به مرگ عیسی مسیح در اناجیل نگاهی  کنیم و می بینیم که نویسندگان این اتفاق را به  چه شکلی به تصویر کشیده اند. در بین چهار انجیل ما انجیل مرقس و انجیل یوحنا تنها اناجیلی هستند که نشانه های واضحی از زمان مرگ عیسی را به ما  ارائه می دهند، اما کاملاً با یکدیگر در تناقض هستند.

مرقس احتمالاً اولین انجیلی بوده است که نوشته شده است و این حقیقت توسط دانشمندان مختلفی از انجیلی ها گرفته تا کاتولیک ها و حتی ملحیدن تایید شده است[1]. تاریخ این اناجیل مابین سال‌های ۶۰ تا ۷۰ میلادی تخمین زده شده است یعنی حدود ۳۰ تا ۴۰ سال بعد از مصلوب شدن عیسی مسیح[2]. در ده فصل اول انجیل مرقس،  نویسنده آن در مورد خدمت عمومی عیسی در جلیل، که بخش شمالی اسراییل هست، جایی که عیسی بزرگ می‌شود (ناصره) بیماران را شفا می دهد، دیو ها را بیرون می کند و با مخالفین یهودی خود یعنی فریسیان و کاتبان روبرو می‌شود میخوانیم. در اواخر روزهای زندگی خود عیسی برای جشن عید فصح به شهر اورشلیم می رود و در حالی که آنجاست، دستگیر و مصلوب می‌شود (فصل های ۱۱ تا ۱۶).

برای درک بهتر از تاریخچه ی که انجیل مرقس از مرگ عیسی به ما نشان می‌دهد در مقایسه با گزارش یوحنا که در ادامه به آن می پردازم  باید پیشینه مهمی را توضیح دهم که در روزگار عیسی صورت می گرفته است. درعید فصح که سالانه برگزار می شد چه اتفاقاتی می افتاد. در عید فصح که برای همه یهودیان یکی از مهم‌ترین اعیاد محسوب می‌شود به مناسبت آزادی که روزی خداوند به این قوم داده بود (آزادی از مصر از دست فرعون) هر ساله جشنی بر پا می‌کردند که به رسم یادبود ازاتفاقی بوده است که روزی برای قوم افتاده بود. در کتاب خروج (فصل ۵ تا ۱۵) میخوانیم که قوم اسراییل بالغ بر ۴۰۰ سال در سرزمین مصر در بندگی مصریان بوده اند اما خداوند صدای فریاد آنها را می‌شنود و برای آنها نجات دهنده بنام موسی را بر انگیخت تا به نزد فرعون برود و از او بخواهد که قوم را آزاد کند، داستان به جایی می‌رسد که موسی ده طاعون وحشتناک را بر سرزمین مصر میطلبد و آخرین بلا، تمامی کودکان و حیوانات نخست زاده در مصر را می کشد و برای اینکه یهودیان از این بلا در امان باشند  هر خانواد باید یک بره  را قربانی می‌کردند و خون آن را بر ستون درهای خانه که در آن زندگی می‌کردند پخش می‌کردند تا زمانی که فرشته مرگ از مصر عبور می‌کند خانه انها در امنیت باشد، و زمانی که فرشته خون را می بیند از انجا عبور کند، با چنین اتفاقی وحشتناکی که برای مصریان می افتد ما میخوانیم که فرعون اجازه می دهد که همه قوم اسراییل آزاد شوند زیرا همه کودکان و حیوانات نخست زاده آنها در آن شب کشته می شوند. حدود ۶۰۰ هزار مرد + کودکان و زنان آن شب از مصر آزاد می شوند.

بدین ترتیب اسراییل از بندگی خود در مصر نجات می یابد، خداوند به موسی فرمانی می دهد که از آن زمان به بعد بنی اسراییل این رویداد بزرگ را با یک وعده غذایی خاص، جشن بگیرند که به آن عید فصح می گویند. در روزگار عیسی نیز همچون تمامی دوره ها یهودیان این عید را محترم میشمردند و هر جای امپراطوری روم که بودند برای آن عید در اورشلیم جمع می شدند. آنها قبل از عید یعنی قبل از شبی که بره قربانی را باید توسط اهل خانه خورده می‌شد که به روز آمادگی برای فصح معروف بوده است، بره ای را می خریدند( یا با خود می آوردند )  و آن را به معبد می بردند که توسط کاهن آن را قربانی کنند و سپس گوشت بره را به خانه میبرند تا آن را برای مراسم فصح آماده کنند ( این اتفاق در روز آماده سازی عید فصح اتفاق می افتاد).

تنها جنبهٔ گیج کننده این جشن شامل این است که یهودیان اولیه و مدرن زمان بندی متفاوتی از ما دارند! روز برای آنها زمانی آغاز می‌شود که هوا تاریک می شود. برای ما روز از ۱۲ بامداد آغاز می‌شود ولی برای یهودیان روز جدید از زمانی اغاز می‌شود که آفتاب غروب می کرد. به عنوان مثال سبت که روز خاصی در میان یهودیان است از جمعه پس از غروب آفتاب شروع می‌شود تا غروب آفتاب شنبه! به همین دلیل است که در کتاب پیدایش نیز میخوانیم که در هر روز خلقت خدا می گوید شامگاه شد و بامداد آمد روز اول. پس هر یهودی باید روز قبل از عید فصح بره خود را در معبد قربانی می‌کرد و سپس آن را به خانه میبرد تا مراسم فصح را با اهل خانه خود داشته باشد، میخوانیم که علف های تلخ، نان بی خمیر مایه، بره قربانی و… اماده می‌شد ( بعد از ظهر قبل از فصح) که زمانی که آفتاب غروب کرد جشن اغاز شود و روزی که آنها این غذا را می خوردند روز فصح خوانده می‌شد.

حال با توضیحاتی که دادم می‌توانیم به گزارش مرقس از مرگ عیسی برگردیم. عیسی و شاگردانش برای جشن عید فصح به اورشلیم می روند در مرقس فصل ۱۴ آیه ۱۲ شاگردان از عیسی می پرسند که کجا باید وعده عصر فصح برای شب آماده کنند ( این روز همان روز آماده سازی برای شب فصح است) و در شب آنها با یکدیگر شام را میخورند و عیسی نان را برکت می‌دهد و به شاگردان می‌دهد و همچنین جام را برکت می دهد و اعلام می‌کند این خون من برای عهد جدید است که ریخته می‌شود و….(مرقس ۱۴ آيات ۲۲ تا ۲۵). بعد از اینکه شاگردان وعده عید فصح را خوردند برای دعا به جتسیمانی بیرون می روند، یهودا به عیسی خیانت می‌کند و عیسی دستگیر می‌شود و او را مقابل کاهن اعظم میبرند و از شب تا صبح را در زندان به سر می برد و صبح همان روز در برابر پیلاطوس حاضر می‌شود و نهایتاً به اعدام محکوم می‌شود و عیسی در ساعت ۹ صبح همان روز مصلوب می‌شود مرقس ۱۵ آیه ۲۵ (ساعت سوم از روز بود که او را به صلیب کردند).

همه این داستان ها را در انجیل مرقس بسیار شفاف و صریح نگاشته شده اند. اما زمانی که همین روایت را از نقطه نظر یوحنا نگاه می‌کنیم با تفاوت های چشمگیری روبرو می شویم.

در این انجیل(یوحنا) عیسی برای جشن فصح به اورشلیم می رود و در اینجا نیز آخرین وعده غذایی او و شاگردان مطرح است، خیانت یهودا انجام می‌شود، محاکمه عیسی نزد پیلاطوس شکل می‌ گیرد اما بر خلاف انجیل مرقس شاگردان از عیسی نمی پرسند که برای شب فصح باید کجا را آماده کنیم تا با یکدیگر شام فصح را بخوریم و عیسی هم به کسی دستوری نمیدهد که در مکان خاصی این شب را جشن بگیرند، اما  نهایتاً در انجیل یوحنا هم انها با هم شام را میخورند اما در این شام عیسی هیچ سخنی در مورد نان که بدن اوست و یا جام شراب که خون اوست هیچ سخنی نمی گوید در عوض او پاهای شاگردان خود را میشوید( داستانی که در هیچ کدام از اناجیل ما  به غیر از یوحنا وجود ندارد فصل ۱۳ آیه ۱ تا ۲۰).

ما میخوانیم که بعد از غذا بیرون می‌روند عیسی توسط خیانت یهودا دستگیر می‌شود شب را در زندان به سر می برد و نهایتاً فردای آن روز نزد پیلاطوس حاضر می‌شود و به اعدام محکوم میگردد، اما اما در اینجا میخوانیم که آن روز روز آماده سازی برای عید فصح بود و نزدیک ساعت ششم( یعنی ۱۲ ظهر) عیسی به دستور پیلاطوس مصلوب می‌شود (یوحنا ۱۹ آیه ۱۴)

ساعت ۱۲ ظهر؟ در روز آماده سازی برای عید فصح؟ روزی که بره ها در معبد قربانی می‌شوند تا در شب فصح غذای جشن باشند؟ چطور امکان داره؟ ما در مرقس دیدم  که عیسی روز آماده سازی برای فصح رو با شاگردان خود سپری می‌کند  و شب فصح هم با شاگردان خود جمع می‌شود و فردای بعد از شام ؛ یعنی صبح روز بعد، ساعت ۹ صبح مصلوب می شود؛ اما در انجیل یوحنا عیسی دقیقاً روز آماده شدن برای فصح مصلوب میشود؟ یعنی یک روز زودتر از آنچه گزارش مرقس به ما می‌گوید.

این یک تناقض بسیار فاحش در عهد جدید است که به هیچ شکلی نمی توان این دو روایت را با هم صلح داد. این یکی از مواردی است که هر چقدر آن را بخوانید بیشتر متوجه تناقضات این روایت می شوید. البته عده ای بسیاری بر این گمان هستند که روایت مرقس نیز روز مرگ عیسی را همان روز آماده سازی برای فصح می داند: آن روز، روز »تهیه«، یعنی روز پیش از سَبت بود (مرقس ۱۵ آیه ۴۲) این دقیقاً درست است اما آنچه اینجا خواندیم روز تهیه سبت است نه روز آماده سازی برای فصح!!

بنابراین، این یک تناقض است. در مرقس عیسی جشن عید فصح (پنج شنبه شب) را با شاگردان می خورد و صبح بعد مصلوب می شود اما در انجیل یوحنا عیسی شام آخر را نمی خورد چرا؟ چون یک روز قبل از آن شب بر اساس روایت یوحنا مصلوب شده است!

چه پاسخی برای چنین تناقضی داریم؟ شاید فکر کنیم که این موضوع بسیار جزئی است و اهمیتی ندارد آنچه مهم است این است که هر دو گزارش به ما می گویند که عیسی مصلوب شده است درسته؟ من فکر می‌کنم جواب چنین سوالی هم مثبت و هم منفی است. اما شاید سوال درست این نباشد که آیا عیسی مصلوب شده است؟ بلکه باید گفت: معنی مرگ عیسی چیست؟ و برای چنین سوالی روز و ساعت مرگ عیسی بسیار اهمیت دارد! نباید فراموش کنیم که زمانی که از خود می پرسیم  آیا عهد جدید تصویری دقیق از اتفاقات زندگی عیسی به ما می‌دهد باید بدانیم که برای پاسخ صحیح دادن به چنین سوالی باید با دقت بیشتری متون را مطالعه کنیم تا به جواب درستی برسیم، گاهی اوقات نکات کوچک نیز باید برای کسی که تحقیق می کند مهم باشد تا بتواند قضاوت درستی را نسبت به موضوع داشته باشد.

حال اجازه دهید آنچه من فکر میکنم در ذهن نویسنده انجیل یوحنا بوده است را توضیح دهم. انجیل یوحنا حدود ۲۵ سال بعد از انجیل مرقس نوشته شده است و تنها انجیلی است که به ما عیسی را بره خدا معرفی می‌کند (یوحنا ۱:۲۹) که گناه جهان را بر میدارد  و این جمله را یوحنای تعمید دهنده در ابتدای خدمت عیسی به او نسبت می دهد. تنها دلیلی که یوحنا می‌تواند روز مرگ عیسی را از آنچه واقعاً بوده است تغییر دهد این بوده است که عیسی را بره فصح معرفی می‌کند، بره ای که باید برای قوم قربانی شود، چنانچه پیشتر توضیح دادم، یهودیان روز آمادگی برای فصح بره ای را در معبد قربانی می‌کردند تا شب در جشن آن را بخورند و یوحنا نیز اعلام می‌کند در همان روزی که بره های قربانی در معبد قربانی می شدند( پنج شنبه )  عیسی نیز در همان روز مصلوب شده است! ( این درحالی است مرقس مرگ عیسی را جمعه صبح ساعت ۹ گزارش کرده است)  تا به ما نشان دهد او بره  خداست،همان بره ای که از ابتدای انجیلش ۱:۲۹ به آن اشاره می کند، به عبارت ساده تر، یوحنا روز دقیق مرگ عیسی را تغییر می دهد تا بتواند الهیات انجیل خود را تکمیل کند. آنچه مشخص است این است که عیسی در دو روز متفاوت مصلوب نشده است، او در یکی از این دو روز مصلوب شده که غالباً  همه پژوهشگران گزارش مرقس را تاریخ درستی اعلام کرده اند. پس بستگی دارد که به چه شکلی به عهد جدید نگاه کنیم اما در این روایت مشخصاً با یک تناقض روبرو هستیم و سوالی که از خود باید بپرسم این است؟ آیا عهد جدید تصویری دقیق از اتفاقات زندگی عیسی به ما می‌دهد؟

اجازه دهید مثال دیگری را نیز بررسی کنیم.

محاکمه در حضور پیلاطوس

ما با مقایسه مرقس، اولین انجیل کانونی ما و یوحنا، آخرین انجیل شروع می کنیم.  درهر دو گزارش عیسی در برابر فرماندار رومی پنطیوس پیلاطوس محاکمه می شود و به این دلیل که خود را پادشاه یهود می خواند به مرگ محکوم می گردد. اما تفاوت های زیادی بین گزارش مرقس و یوحنا وجود دارد.

روایت مرقس بسیار کوتاه و سر راست و مشخص است، در اولیل صبح، رهبران یهودی عیسی را نزد پیلاطوس می آورند، او از عیسی می پرسد که آیا او در واقع پادشاه یهود است؟ عیسی پاسخ او را با دو کلمه  به زبان یونانی Su Legeis  به معنی تو خود چنین می گویی میدهد ( زبان مادری عیسی آرامی بوده است) و درست مشخص نیست که عیسی با چه زبانی با پیلاطوس صحبت کرده است اما به دلیل اینکه همه نوشته های عهد جدید به یونانی هستند مرقس گزارش می دهد که عیسی این چنین پاسخ داده است. اگر متن محاکمه عیسی را در انجیل مرقس را بخوانید بسیار جالب است (مرقس ۱۵ آیات ۱ تا ۱۵) کاهنان یهودی عیسی را به چیزی های زیادی متهم می کنند و پیلاطوس از اینکه عیسی هیچ دفاعی از خود نمی کند بسیار متعجب می شود … پس پیلاطوس با از او پرسید آیا هیچ پاسخی نداری؟ ببین چقدر بر تو اتهام می زنند! ولی عیسی باز هیچ پاسخ نداد، چندان که پیلاطوس در شگفت شد!! (۱۵:۵). سپس به ما گفته می‌شود که پیلاطوس رسم داشت که در طول عید فصح زندانی را برای مردم یهود آزاد کند؛ او می پرسد آیا میخواهید پادشاه یهود را برایتان آزاد کنم یا خیر؟ اما کاهن اعظم مداخله می کند تا جمعیت را تحریک کند تا بخواهند که قاتلی به نام باراباس به جای عیسی آزاد شود و پیلاطوس می پرسد پس با مردی که شما او را پاشاه یهود می خوانید چه کنم؟ و میخوانیم که مردم فریاد می زنند، مصلوبش کن! و میخوانیم که پیلاطوس به مردم می گوید چرا؟ چه بدی کرده است؟ اما آنها فریاد زدند مصلوبش کن! پس پیلاطوس به دلیل خشنودی مردم باراباس را آزاد می کند و عیسی را تازیانه زده، سپرد تا بر صلیبش کشند.

اگر این تنها روایت ما از این اتفاق باشد ما این حکم را می پذیریم که محاکمه بسیار سریع بود است زیرا در آن عیسی فقط دو کلمه برای دفاع خود گفته است و نهایاً به مرگ محکوم شده است. آنچه در این روایت مشخص است این است که عیسی، پیلاطوس شبان یهودیان و جمعیت همه در یک مکان بوده اند.

اما در روایت انجیل یوحنا با گزارش بسیار متفاوتی روبرو می شویم. یوحنا فصل ۱۸ آیه ۲۸ تا فصل ۱۹ آیه ۱۴

عیسی را ازنزد قیافه به کاخ فرماندار بردند، سحرگاه بود. آنان (سران یهودی و کاتبان ) خود وارد کاخ نشدند تا نجس نشوند و بتوانند فصح را بخورند (بیاد داشته باشید که که در انجیل مرقس آنها شب قبل غذای عید فصح را خورده بودند) به ما گفته نشده است که چرا ورود آنها دلیل نجاست آنها می شده است، چونکه مکان شهر بت درستی چون پیلاطوس بوده؟ بر قبرستان بنا شده است؟ یا چیز دیگری؟ ما دقیقاً نمی دانیم. آنچه مشخص است این است که این محاکمه بسیار عجیب برقرار می شود. عیسی به همراه پیلاطوس در داخل کاخ قرار دارد و سران یهودی و کاتبان و جمعیت خارج از آن محوطه در بیرون هستند (در حالی که در مرقس همه در یک جا به ما نشان داده شده بودند) پیلاطوس در طول محاکمه شش بار بیرون می‌رود (خارج از کاخ جایی که یهودیان بوده اند) که بتواند با آنها و عیسی صحبت کند! در این محاکمه در مقایسه با محاکمه عیسی در انجیل مرقس تناقضات بسیاری وجود دارد اما در اینجا من به ۳ مورد آن اشاره می‌کنم: ۱. عیسی در این محاکمه چیز بیشتری برای گفتن  با پیلاطوس دارد در واقع، او گفتگویی خود را درباره پادشاهی خود که از این جهان نیست را با او بیان می کند و نشان می دهد که او برای گفتن حقیقت به جهان آمده است (۱۸:۵۷)  و اعلام می کند که پیلاطوس هیچ قدرتی بر او ندارد جز آنکه خدا به او داد است (۱۹:۱۱)  در مقایسه با مرقس که فقط ۲ کلمه سخن می گوید۲. عیسی را در وسط محاکمه و قبل اتمام آن  شلاق می زنند (۱۹:۱) و نکته آخر، در این روایت پیلاطوس ۳ بار اعلام می‌کند که عیسی شخص بی گناهی است ۱۸:۳۸ ؛ ۱۹:۶ ؛ ۱۹:۱۲ این در حالی است که در انجیل مرقس پیلاطوس هرگز عیسی را بی گناه نمی خواند. چرا پیلاطوس در این روایت گویی شخص بهتری به تصویر کشیده شده است. دانشمندان بر این بارو هستند که در میان ۴ انجیل ما یوحنا از بسیاری جهات شدیدترین لحن ضد یهودی را در میان اناجیل ما دارد تا جایی که در فصل ۸ آیه ۴۳ و ۴۴  عیسی در روایت یوحنا می گوید: از چه رو سخنان مرا در نمی یابید؟ از این رو که نمی توانید کلام مرا بپذیرید شما به پدرتان ابلیس تعلق دارید و در پی انجام خواسته های اویید. لحن شدیدی که یوحنا یهودیان را از زبان عیسی به عنوان ابلیس قلمداد می کند پژوهشگران را به این سمت سو می‌دهد که نویسنده انجیل یوحنا سعی دارد  در محاکمه عیسی، یهودیان را به عنوان قاتلین مسیح بیشتر از اناجیل دیگر برجسته کند. در این زمینه ای که با هم دیدم، اگر پیلاطوس به عنوان یک رومی تلاش دارد که عیسی را از دست یهودیان نجات دهد، پس باید از خود بپرسیم که اگر او بی گناه است نسبت به محاکمه عیسی پس این گناه کیست؟ نویسنده انجیل یوحنا به ما مشخصاً می گوید که این یهودیان هستند که پسر خدا را مصلوب کرده اند.

ما در این آیات در انجیل مرقس و یوحنا دیدم که تناقضاتی نیز وجود دارد، سوالی که هر کدام از ما باید از خود بپرسیم این است آیا روایت مرقس از محاکمه عیسی واقعی است یا یوحنا؟ هر دو واقعه  نمی توانند درست  باشند باید یکی از آنها همانی باشد که اتفاق افتاده است و این نشان می دهد که نویسندگان عهد جدید درحالی که اطلاعاتیاز زندگی عیسی را به ما می دهند همچنین داستان‌های را به روایت های خود اضافه می کنند که احتمالاً اگر ما آنجا بودیم چنین چیزیهای را شاهد نبودیم. و سوال اخر، آیا عهد جدید تصویری دقیق از اتفاقات زندگی عیسی به ما می‌دهد؟

پیمان سالار

بهار ۲۰۲۱

---

[1] Comfort, Philip Wesley, and Barrett, David P.. The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts. United States, Kregel Academic, 2019. 21-24

[2] Ibid., 26-27