
انجیل پطرس چه می گوید؟
نوامبر 29, 2023
منابع ما برای شناخت عیسای تاریخی کدامند؟
نوامبر 29, 2023بارت ارمن محقق و پژوهشگر ارشد در زمینه عیسی تاریخی و نسخه های تاریخی عهد جدید می نویسد: بعضی از کاتبان عمداً تغییراتی در متون ایجاد کرده اند تا نکته الهیاتی را که مایل بوده اند را به متن اضافه کنند. او ادامه می دهد یکی دیگر از دلایل این موضوع اختلافات الهیاتی بود که در روزگار خود کاتب وجود داشته است[1]. نقد نسخه های خطی[2] شامل چیزی بیشتر از مشخص کردن متون اصلی عهد جدید است. و نکته ای که باید به آن توجه جدی داشت این مهم است که متونی که از عهد جدید داریم چگونه در طول زمان اصلاح، تغییر و گاهاً عوض شده اند. اینکه کاتبان متون را تغییر داده اند بر پژوهشگران پنهان نیست اما ما چه چیزی را می توانیم از تغییرات آنان بیاموزیم: ۱. به ما نشان می دهند که مؤلف اولیه چه چیزی را تلاش داشته است قید کند۲. و اینکه کاتب به چه دلیلی تلاش داشته است که متن اصلی مؤلف را تغییر دهد. ما اطلاعات زیادی در مورد مسیحیت در قرون اولیه داریم، یعنی بین تکمیل نوشتن عهد جدید و ایمان آوردن کنستانتین که میدانیم تقریباً همه جهان مسیحی را دچار تغییر کرد. در قرون دوم و سوم، مسیحیان اولیه معتقد به نگرشی های بودند که با هم بسیار متفاوت بودند و اصلی ترین دلیل چنین بینشی در نوشته های بود که برای این گروه ها الهامی تلقی می شدند. اگر به مسیحیان ابیونی انجیل لوقا را می دادید آنها داستان تولد از باکره را بکلی از آن جدا میکردند یا اگر به مارسیونی ها انجیل مرقس یا یوحنا یا متی یا رساله به عبرانیان را می دادید این کتاب ها را بدعت آمیز میخواندند. نکته ای که در این نگرش ها وجود دارد، کتابهای متفاوتی است که هر گروهی آنها را کتب الهامی میخواندند. ابیونی ها چیزی شبیه انجیل متی داشته اند به زبان عبری البته منهای دو فصل اول آن چرا؟ زیرا تولد عیسی از باکره را سنتی از بدعت گذاران میخواندند. این نشان می دهد که کاتبانی که این کتب را کپی بردای میکردند بصورت عمدی بعضی از داستانها را آز انها خارج می کردند زیرا با جهانی بینی آنها از خدا، نجات و انسان متفاوت بود. در پس این تفکرات، ما با مسیحیانی روبرو می شویم که هر یک جهان بینی های متفاوتی به شخص عیسی داشته اند در نتیجه، الهیات آنها با یکدیگر بسیار بسیار متفاوت بوده است؟ آیا عیسی خدا بوده است؟ جواب یک گروه مثبت و گروه دیگر چنین نگرشی را کفر تلقی میکرد زیرا در کتابی که آن گروه آن را الهامی می خواند و آن را به سنت رسولان نسبت میدادند چنین الهیاتی وجود نداشت.
پس دیدیم که به دلایل متفاوت کاتبان متون را تغییر می دادند تا معنی دلخواه خود را از آن استخراج کنند. اما آیا میشود خلاصه کرد که به دلیل چنین اتفاقاتی که در تاریخ کلیسا بوده است و در بعضی از نسخه های خطی ما وجود دارند، عهد جدید دست خوش تغییر شده است. خیر. عهد جدید قابل اعتماد ترین متنی است از دنیای باستان که میشود آن را قابل اعتماد خواند. آنچه مهم است این می باشد که ما به عنوان مسیحیان و دانشجویان علم الهی آگاه باشیم که کتاب مقدس کتابی است قابل اعتماد که از زندگی عیسی مسیح برای ما روایت میکند و از رسالات پولس رسول میتوانیم بسیار بیاموزیم، حتی در بعد تاریخی میتوان از داده های آین شاه کارتاریخی بسیاری از موضوعات دیگر اجتماعی، سیاسی و در قرن اول..و دریافت کرد. اما نمیتوان آن را عاری از خطا خواند! (به موضوع عاری از خطا بودن در مقاله ای دیگر پرداخته ام).
آنچه واضح است این بوده که مسیحیان راست دین (ارتدوکس) و رهبران گروه های دیگر مسیحی یکدیگر را متهم به دستکاری در نوشته های مقدس می کردند، ترتولیان نیز در این باره نوشته بود مرتدین و بدعت گزاران روزگار او تمامی عهد جدید را رد میکردند زیرا بنیاد الهیات خود را هم راستا به آنچه در عهد جدید بود نمی یافتند[3]. یوسفیوس مورخ و پدر تاریخ کلیسا در این باره چنین نوشته است: بدعت گذاران آنچه را که دوست داشتند به متن اضافه می کردند و در آخر اصرار داشتند که مؤلف اولیه متون را اینچنین نوشته است[4]. او ادامه میدهد با اعلان ادعاهای بی شما آنها اما هیچ یک از تلاش های آنها روی هیچ نسخه یونانی از عهد جدید تاثیر نداشته است. در همین راستا، اضافه می کند آنها (بدت گزاران) نمی توانند نسخه های خطی قدیمی تر را نشان دهند که حاوی قرائت های جدید باشد.
باید این را اضافه کنم که عده ای از دانشمندان بنام در حوزه نقد نسخه های خطی[5] بر این باور هستند که کاتبان تلاش داشته ان که متون را تا حدی تغییر دهند که زاویه الهیاتی خویش از این طریق تقویت کنند، اما چنین نگرشی توسط وستکات و هورت مورد اعتراض قرار گرفته است:
بی جا نخواهد بود اگر در اینجا بیان متمایزی را از باور خود اعلام داریم و اضافه کنیم که در میان قرائت های بی نظیر عهد جدید نشانه های از دست کاری شدن عمدی برای اهداف الهیاتی مشاهده نمی شود. اما نباید از خاطر ببریم که در بسیاری اوقات کاتبان کلمات اندکی را که تغییر می دادند به دلایلی بوده است که کلمه جدید معنی رساتری از کلمه ای داشته است که کاتب آن را روبروی خود داشته است به عبارت ساده تر، زمانی که کاتبان متنی را کپی برداری میکردند اگر به کلمه ای می رسیدند که کلمه فوق معنی ضعیفی داشته است آن را با کلمه ای دیگر جایگزین می کردند. یا اگر فکر می کردند کاتب قبلی کلمه ای را اشتباه نوشته است آن را اصلاح می کردند، وتسکات و هورت اما بر این باور نیستند که به راحتی بشود این عمل را نکوهش و قضاوت کرد بدون در نظر گرفتن ویژگی های کلی قرائت های دیگر که توسط همان اسناد گزارش شدهاند[6].
بطور خلاصه، وستکات و هورت این ادعا که کاتبان وسوسه شده اند الهیات متن را به دلایل مختلف تغییر دهند مورد اعتراض قرار دادند، اول در مواردی که نویسندگان باستان ادعا کردند که مخالفانشان متن را برای حمایت از الهیات خود تغییر داده اند دوم، قرائت ها از کاتبانی سرچشمه می گیرد که احساس مسئولیت می کردند تا آنچه را که فکر می کردند که معنای متن است روشن کنند، نه تغییر.سوم، بازنگری الهیات متن هرگز کامل یا نظام مند نیست[7]. گوردن فی، الهیدان بنام پروتستان که برای سالهای در ریجنت کالج ونکوور تدریس میکرد، استدلال کرده است که وستکات و هورت اشتباه کرده اند که چنین بینشی داشته اند که کاتبان بر سر مسایل الهیاتی درگیر این نوع رویکرد ها بشنود. با این حال او بطور کلی با آنها موافق است و نوشته است اینکه بگویم بیشترین تغییرات در متون به دلیل موضوعات الهیاتی بوده است تقریباً به عنوان ضد چیزی است که در واقع وجود داشته است، بینش گوردن فی بر این بود و بر آن اصرار می ورزید که تغییرات در متون به دلیل انگیزهای الهیاتی نبوده است[8] .دانشمندان، امروز این را انکار نمی کنند که بعضی از کاتبان متون را به دلیل موضوعات الهیاتی تغییر داده اند! اما سوال مهم این است که چقدراین اتفاق افتاده است و تا چه اندازه بر توانایی ما برای بازگرداندن عهد جدید اصلی تاثیر گذاشته است؟ دانشمندان چنانچه پیش تر گفتم چنین چیزی را منکر نمیشود اما این عمل کاتبین را بسیار محدود میدانند برای اطلاعات بیشتر به نسخه P72 و Codex Bezae نگاه کنید .
گوردن فی می نویسد که هر یک از دست کاری های متون توسط کاتبان را باید یک به یک بررسی کنیم که به نتیجه گیری درستی برسیم و دچار کلی گویی نشویم. این در حالی است که بارت ارمن در کتاب پژوهشگرانه خود بنام Orthodox Corruption of Scripture [9]بصورت جامع یکی از دست کاری های کاتبان را در مورد اول تیموتائوس ۳:۱۶ را بررسی میکند و در کتاب نقل قول های اشتباه از عیسی [10] نیز اشاره کوتاهی به این موضوع دارد. در این آیه خوانش ما ار متن فارسی این چنین است: و بالاجماع سرّ دینداری عظیم است که خدا در جسم ظاهر شد و در روح تصدیق کرده شد و به فرشتگان .. این درحالی است که قدیمی ترین نسخه ما از اول تیموتائوس در یونانی خوانشی چنین دارد
Ὃς ἐφανερώθη ἐν σαρκί
آنچه محور بحث ارمن است و در این آیه به چشم میخورد ضمیری است که کاتب اولیه آن را به کار برده است Ὃς که معنی او یا کسی را در خود دارد اما کاتبان بعدی این ضمیر را با اسم θεός جایگزین کرده اند که معنی خدا را در خود دارد. در این زمینه شاید نظر بروس متزگر نیز جالب است او در تفسیر خود از این آیه چنین می نویسد:از اول تیموتائوس و قرائتی که از شاهدین بیرونی( خارج از عهد جدید داریم به ما نشان می دهند که ضمیر Ὃς توسط قوی ترین شاهدین تایید میشود کداکس سینایی و کداکس اسکندریه نوشته های اگوستین و آمبروز و نسخه های دیگر میتوانیم اطمینان کسب کنیم که ضمیر اولیه Ὃς بوده است [11]. در نگر ارمن، عوض کردن این ضمیر به اسم خدا بصورت تصادفی اتفاق نیافتاده است بلکه بصورت عمدی بوده است تا الوهیت عیسی را تایید کند[12]. ستنلی پورتر وجود چنین تفاوتی در متن را اشتباه تصادفی تلقی کرده است زیرا ابتدای هر دو واژه در یونانی باستان شباهت های با هم دارند و این دلیلی است که کاتب آنها را با هم آشتباه گرفته است و نمیتوان این عمل را دلیلی برای تغییر متن تلقی کرد [13].ارمن اما می نویسد: یکی دیگر از شواهدی که میشود این تغییر را عمدی تلقی کرد این است که بعد از شورای نیقیه و کلسدان و بحث بر سرهویت عیسی کاتبین متن را تغییر داده اند و نمیشود این عمل را تصادفی یا عدم توجه آنها خواند، این یک عمل عمدی بوده است که الوهیت عیسی را پررنگ تر نشان دهد [14].
پژوهش گرانی که با چنین داده های مخالف هستند معمولاً پاسخ هایی اینچنین دارند: نسخه های خطی که حاوی قرائت خدا هستند، تغییراتی را که در جای دیگر انتظار می رود انجام داده باشند را ندارند، اگر هدف این بود که هر متنی را که ممکن است به نظر برسد از انسانیت عیسی صحبت می کند می باید اصلاح یا تغییر می دادند در نتیجه، ما چنین چیزی را نداریم، به این معنی که کاتبان به طور عمدی متونی را کم یا زیاد نمی کردند، به عنوان مثال در همین رساله ۱ تیموتائوس ۲:۵ میخوانیم که تنها یک خداست و بین خداو آدمیان نیز تنها یک واسطه وجود دارد، یعنی انسانی که مسیح عیسی است. ما در این آیه میبینم که مؤلف الوهیت پدر را با انسانیت عیسی به گونه ای پیوند می دهد که برخی از مخالفان مسیحیان ارتدوکس (راست کیشان) ممکن است به راحتی از آن برای به چالش کشیدن الوهیت عیسی استفاده کنند با این حال، حتی یک نسخه خطی که برای ما شناخته شده است، تغییری در متن ایجاد نمی کند تا از این سوء تفاهم جلوگیری کند.این نشان می دهد که تغییراز »او یا کسی» به »خدا» تصادفی بوده است و عمدی نبوده است، به زعم این دانشمندان ارمن تلاش دارد بگوید که متون را کاتبین به عمد و به دلیل موضوعات و گرایشات الهیاتی خود تغییر داده اند اما نمیتواند به ما در تاریخ افرادی را نشان دهد که بر سر چنین آیه مناظره ای جدی داشته باشند[15].
ازاین بافت این بحث مشخص است که تقریباً همه پژوهشگران از میان رو تا محافظه کار و لیبرال و حتی اگناستیک بر این باور هستند که در چند مورد کاتبان متن را برای اهداف الهیاتی خود تغییر داده اند. آنچه این دانشمندان را با هم متفاوت میکند این است که گروهی این تغییرات را معمولاً برای شفاف کردن نظر نویسنده می انگارند و درحالی که عده ای دیگر این موضوع را بصورت عمدی تلقی میکنند. آنچه واضح است این است که کاتبان متون را تغییر داده اند اما یکی میگوید دلیل این تغییر برای روش تر شدن کلمات نویسنده بوده دیگری می گوید این تغییراتی عمدی و به دلیل گرایش شخصی کاتب بوده است.
حال از شما سوالی دارم: آیا کاتبان سعی در تغییرات الهیات متن داشته اند؟
پیمان سالار
[1] Ehrman, Bart D.. Misquoting Jesus. New York, HarperCollins, 2005.151-176
[2] Textual Criticism
[3] On the Prescription Against Heretics XVII
[4] Eusebius, Church History 5.28.
[5] Textual scholars
[6] B.F. Westcott and F.J.A. Hort, Introduction to the New Testament in the Original Greek with notes on selected readings (1882; repr.; Peabody, MA: Henderickson, 1988),282-283
[7] Ibid., 285.
[8] Gordon Fee, The Majority Text and the Original Text of the NT, in studies in the theory and Method of the New Testament textual criticism, Sd 45, Ed’s. Eldon Epp an Gordon Fee (Grand Rapids:Eerdmans, 1993), 194
[9] Orthodox Corruption of Scripture 77-81.
[10] Misquoting Jesus 159
[11] Metzger, Bruce Manning. A Textual Commentary on the Greek New Testament: A Companion Volume to the United Bible Societies’ Greek New Testament (3d Ed.). Germany, United Bible Societies, 1971.
[12] Orthodox Corruption of Scripture 85-87
[13] Porter, Stanley E., and Pitts, Andrew W.. Fundamentals of New Testament Textual Criticism. United Kingdom, Eerdmans Publishing Company, 2015.
[14] Orthodox Corruption of Scripture 275.
[15] Quarles, Charles L.. 40 Questions About the Text and Canon of the New Testament. United Kingdom, Kregel Publications, 2023. 57-62